در باره فیروزه بدانیم

در باره فیروزه بدانیم

در باره فیروزه بدانیم,  فیروزه  , فیروزه نیشابوری  , فیروزه عجمی  , فیروزه پاک  , فیروزه شجر  , فیروزه روغن خورده  , خراب

به دنبال درخواست کاربران عزیز ناب جواهر و اشتیاقی که این روزها برای خرید فیروزه تشدید

شده بر آن شدم تا مطلبی را در خصوص فیروزه به اطلاع برسانم شاید پاسخگوی سوالات باشد :





تاریخچه استخراج فیروزه

حدود 4 تا 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح، ابتدا در صحرای سینا و هزار سال بعد در ایران و

آمریکای مرکزی و چین، فیروزه مورد استخراج قرار گرفت و در جواهرات و اشیاء تشریفاتی مورد

استفاده قرار گرفت.




ترکیبات سنگ فیروزه

از نظر شیمیایی، فیروزه یک فسفات هیدراته مس / آلومینیوم است با ساختار متراکم

کریپو کریستالی است. عمدتاً فیروزه به صورت ذخایر مات کلوخه‌ای یا رگه‌هایی در

 سنگ میزبان یا به صورت پوسته کم عمق بر روی سطح سنگ یافت می‌شود.

 
رنگ آن بسته به مقدار مس (ایجادکننده رنگ آبی)، کروم یا وانادیوم (ایجادکننده رنگ سبز)

و آهن (ایجادکننده رنگ زرد) موجود در سنگ، در دامنه‌ای از آبی کم رنگ تا آبی مایل به

سبز تا سبز مایل به زرد قرار می‌گیرد. نوع نادری از آن به رنگ بنفش می‌باشد که حاوی

ناخالصی استرانسیوم می‌باشد. اغلب سنگ‌های خام فیروزه، تکه‌ها یا رگه‌هایی

از سنگ میزبانی دارند که در آن شکل گرفته‌اند، مانند کلسدونی یا اوپال یا کائولینیت سفید.

 
در طول تاریخ و تا حد زیادی امروزه، تحسین برانگیزترین سنگ‌های فیروزه، آن‌هایی هستند

که بدون رگه بوده و دارای رنگ آبی آسمانی باشند (که نشان‌گر آن است که در این

سنگ ترکیبات آهن و وانادیوم وجود ندارد). از لحاظ تاریخی این سنگ‌ها فقط در ایران استخراج

می‌شوند، اما سنگ‌های مشابه‌ای نیز از معدنی واقع در آریزونا استخراج شده‌اند.

معمول است که در بازار جواهرات به سنگ‌های آبی خالص و با کیفیت بالای فیروزه،

 "گرید ایرانی"،(Persian grade) یا فیروزه عجمی  اطلاق شود، فارغ از این که از چه معدنی استخراج

 شده باشند.

همچنین نوعی از سنگ فیروزه وجود دارد که به آن فیروزه تار عنکبوتی "spiderweb"

اطلاق می‌شود و دارای رگه‌های سیاه می‌باشد. این نوع فیروزه نیز طرفداران

خاص خود را دارد.



بهسازی و جعل فیروزه

در بازار روش‌های گوناگونی برای جعل و شبیه‌سازی فیروزه وجود دارد. تمام انواع فیروزه‌ها

به جز باکیفیت‌ترین آن‌ها می‌تواند از طریق تزریق موم یا رزین یکپارچه شوند. بعضی وقت‌ها

قطعات کوچک و متخلخل به وسیله الیاف رزینی به هم فشرده می‌شوند تا یک قطعه

یکپارچه را تشکیل دهند.

روش نسبتاً جدیدی در زمینه جعل فیروزه روش الکتروشیمیایی است

که جایگزینی برای روش قدیمی آن است و پایداری و یکنواختی رنگ را افزایش می‌دهد.

برخی از خرده فروشان بزرگ در حال حاضر سنگ‌های شفا بخش را از این طریق تولید و

تحت نام‌های تجاری اختصاصی به فروش می‌رسانند.

فیروزه به ندرت رنگ پذیر است، اما ماده معدنی سفید و خاکستری به نام هاولیت،

رنگ پذیر است و عموماً به فروش می‌رود. متأسفانه برخی از هاولیت‌های رنگ شده به

جای فیروزه فروخته می‌شوند.

 
همچنین بدل‌های زیادی از فیروزه مانند انواع پلاستیکی، سرامیکی و شیشه‌ای

وجود دارند که به صورت رگه دار یا بدون رگه در بازار عرضه می‌شوند. همچنین نوع مصنوعی

 فیروزه نیز وجود دارد که معروف‌ترین آن توسط شرکت گیلسون در سال 1972 تولید شده است



مراقبت و استفاده

به عنوان یک سنگ قیمتی، فیروزه محدودیت‌های خود را دارد: این سنگ نسبتاً شکننده بوده

و حساس به گرما و آسیب شیمیایی می‌باشد. فیروزه به طور متوسط حاوی 18 تا 20 درصد

 آب می‌باشد و وقتی سنگ حرارت داده می‌شود (شاید موقع نصب آن بر روی طلا و هنگام

حرارت دادن جواهر توسط جواهرساز)، آب آن به تدریج از دست می‌رود تا جایی که در

دمای 400 درجه سانتی‌گراد، یکپارچگی ساختاری سنگ از بین می‌رود.

برخی از فیروزه‌های استخراج شده دارای چنان ساختار خوب و طبیعت متراکمی هستند

که به خوبی پولیش می‌خورند و دارای حداقل تخلخل می‌باشند. به این دلایل،

اکثر فیروزه‌هایی که امروزه در بازار یافت می‌شوند با استفاده یکی از شیوه‌های ذکر شده

بهسازی می‌شوند. حتی فیروزه‌های طبیعی درجه یک نیز غالباً به سطح آن‌ها پوششی

از پارافین داده می‌شود. روغن‌های مخصوص پوست و مواد آرایشی بهداشتی، اولین متهمان

در تغییر و تیره نمودن رنگ سنگ‌های فیروزه می‌باشند. 

به دلیل این ویژگی‌های فیروزه، بهتر است که انگشتر و دستبند فیروزه را به صورت

دائمی در دست نداشت و از آن گه گاه استفاده نمود و تمام جواهرات فیروزه را از گرما،

مواد شیمیایی و ضربه دور نگاه داشت. همچنین نباید آن را با استفاده از امواج ماوراء صوت

یا بخار تمیز نمود، بلکه باید آن را با آب و صابون ولرم و یک برس نرم شست و قطعات

آن را پس از استفاده با پارچه مرطوب پاک نمود.
 


ملاحظات قیمت‌گذاری

 یکنواختی و اشباع رنگ، مهم‌ترین ملاحظه از نظر ارزش‌گذاری فیروزه می‌باشد

و به دنبال آن میزان تراکم سنگ و قابلیت جلاء‌پذیری بدون نیاز به استفاده از روش‌های تثبیت

از فاکتورهای اساسی در قیمت‌گذاری فیروزه است. در میان کسانی که علاقه‌مند به

طرح‌های رگه دار فیروزه می‌باشند، زیبایی آن طرح‌ها در تعیین ارزش سنگ بسیار مهم است.

اعتقاد بر این است که سنگ فیروزه، سنگی است با قیمت بسیار مناسب، حتی

کیفیت‌های بسیار خوب آن در مقایسه با بسیاری از سنگ‌های دیگر از قیمت

متوسطی برخوردار است.  

 
استخراج از معدن نیشابور غیر اصولی ترین استخراج جهان و در طول تاریخ است بطوریکه بعضا با

دینامیت و انفجار استخراج انجام میگیرد . حداقل در دوران باستان با ابزار دستی

استخراج می شد قطعات از درون با موج انفجار ترک بر نمی داشتند.